Wielu z nas wydaje się, że interpretacja dzieła sztuki to zadanie tylko dla osób, które w tej dziedzinie posiadają doświadczenie, czyli dla artystów, krytyków czy historyków sztuki. Jednak tak naprawdę każdy z nas ma możliwość tworzenia swoich własnych interpretacji!
W szkołach nie uczy się najczęściej tego, jak interpretować samodzielnie dzieła sztuki. Zamiast porad uczniowie na ogół spotykają się już z gotowymi interpretacjami lub starają się odgadnąć, co artysta miał na myśli, gdy tworzył.
W związku z tym powstaje problem, gdy chcemy zrozumieć, czego tak naprawdę dane dzieło sztuki dotyczy, co chciał przez nie przekazać jego twórca. Wyjście poza ustalone ramy może wydawać się bardzo trudne. Pojawia się obawa, że własna interpretacja będzie niewłaściwa. Warto jednak wskazać, że interpretacja sztuki wcale nie jest tak trudna, jak może nam się wydawać!
Czym tak naprawdę jest sztuka?
Warto zacząć jednak od podstaw, a mianowicie od tego, co kryje się pod samym pojęciem sztuki. Słowo to stosowane jest do określenia części dorobku kulturowego cywilizacji człowieka, która manifestuje się między innymi przez różne dzieła artystyczne.
To tak naprawdę bardzo rozległa definicja, ponieważ trudno jednoznacznie wskazać, czym tak naprawdę jest sztuka. Jej granice są płynne, a definicja nie jest domknięta. Warto także pamiętać o tym, że definicje sztuki zmieniały się na przestrzeni wieków. W starożytności sztuka była utożsamiana z rzemiosłem, współcześnie z kolei stała się ona nową gałęzią przemysłu rozrywkowego.
Sztuka może spełniać też różne funkcje, na przykład estetyczne, społeczne czy dydaktyczne, ale tak naprawdę nie stanowią one jej istoty i ich spełnienie nie jest niezbędne do tego, aby konkretne dzieło można było nazwać sztuką. Wobec tego nowożytne koncepcje sztuki nie opierają się już na założeniu, że sztuka musi być estetyczna – dzieło wcale nie musi być przyjemne dla oka, aby można było nazwać je sztuką.
Sztuka może mieć różne dziedziny. Najczęściej kojarzona jest ona z malarstwem czy rzeźbą, ale warto wskazać, że w jej skład wchodzą też między innymi:
- architektura
- film
- taniec
- teatr
- opera
- grafika
- wzornictwo przemysłowe
W związku z tym sztuką we współczesnych czasach ma różne odmiany. Pojawiają się również zdania, że tak naprawdę sztuką może być niemalże wszystko, co sztuką zostanie nazwane, gdyż nie ma jednoznacznej definicji tego, czym sztuka powinna być.
Tak naprawdę to my, jako odbiorcy, możemy określać, co sztuką jest, a co nią nie jest. Doskonale widać to na przykładzie sztuki współczesnej, która znacznie różni się od tej sprzed wieków. Dla niektórych stanowi ona doskonały przykład sztuki, dla innych nią nie jest, ponieważ znacząco odbiega od dzieł artystów sprzed wieków.
Na czym polega interpretacja sztuki?
Przejdźmy teraz do drugiej kwestii, a mianowicie do interpretacji sztuki. Czym tak naprawdę jest interpretacja?
Pojęcie to odnosi się do objaśnienia, sposobu wytłumaczenia czegoś i znalezienia jego znaczenia. Dzięki interpretacji jesteśmy w stanie wydobyć i wyjaśnić wewnętrzny sens danego dzieła artystycznego.
Najważniejsze jest jednak zdanie sobie sprawy z tego, że nie istnieje jedyna, słuszna interpretacja dzieła. Chociaż może wydawać się, że ta przygotowana przez znanego krytyka czy historyka sztuki jest tą najbardziej właściwą, to jednak każdy z nas może tworzyć interpretacje, które mają równoważną wartość do tych szykowanych przez osoby bardziej doświadczone.
Nie istnieje gotowy zestaw pytań, które należy zadać sobie podczas interpretacji dzieła sztuki. Jako że w tym przypadku nie ma jednoznacznych reguł, nie ma również systemu ocen, na podstawie których można wskazać, że konkretna interpretacja dzieła sztuki jest prawidłowa, czy też nie.
W interpretacji dzieł nie ma zatem jednoznacznych odpowiedzi – każdy z nas może odnajdywać w dziełach coś innego, może zwracać uwagę na inne czynniki, które nakłaniają go do refleksji, może w inny sposób opisywać uczucia, które towarzyszą jego odbiorowi dzieła.
Warto zatem zdać sobie sprawę z tego, że nie istnieje jedyna słuszna interpretacja dzieła sztuki – każdy z nas może interpretować dzieła na swój sposób i każdy z tych sposobów jest prawidłowy!
Co można wziąć pod uwagę podczas interpretacji dzieła?
Oczywiście, pojawia się jednak pytanie – od czego tak naprawdę powinniśmy zacząć interpretację dzieła? Czy jest coś, na co należy zwrócić szczególną uwagę?
Podczas interpretacji dzieła możemy rozpatrywać szereg różnych czynników – nie wszystkie z nich są jednak konieczne do tego, aby stworzyć własną interpretację. Wśród tych czynników znajdują się między innymi:
- informacje o autorze dzieła
- informacje o epoce i nurcie artystycznym, w którym dzieło zostało stworzone
- kontekst powstania dzieła
- technika, w której dzieło zostało wykonane
- treść dzieła – jego kompozycja, kolorystyka, nastrój, tematyka
Informacje te można obecnie znaleźć bardzo łatwo w muzeach, które prezentują sylwetki artystów i ich dzieła, ale również przez internet, gdzie na wyciągnięcie ręki mamy szereg pomocnych danych na temat sztuki.
Oczywiście, jak wspomnieliśmy wcześniej, czynniki te nie są niezbędne do dokonania interpretacji dzieła, ale mogą być pomocne w odczytaniu kontekstu i intencji artysty, które towarzyszyły procesowi twórczemu. Musimy jednak pamiętać o tym, że indywidualna interpretacja dzieła wykracza poza te ramy!
Czy warto zgadywać, co autor miał na myśli?
Jednym z częstych błędów popełnianych przy interpretacji dzieł sztuki, który został wyniesiony przez wielu z nas ze szkoły, jest próba odgadywania tego, co tak naprawdę autor dzieła miał na myśli.
Tak naprawdę odbiorca dzieła nie jest w stanie w pełni poznać myśli artysty, tego, co pragnął on zaprezentować swoim dziełem. Autor w trakcie jego tworzenia mógł mieć ma myśli coś całkowicie innego, wobec tego doszukiwanie się ukrytych znaczeń tak naprawdę nie jest wskazane.
Wobec tego najlepiej skoncentrować się na tym, co mamy przed sobą. Usilne poszukiwanie ukrytego sensu może zakłócić proces odbioru dzieła samego w sobie. Pamiętajmy o tym, że nie ma nieprawidłowych interpretacji!
Sztuki nie trzeba rozumieć
Sztukę można zatem interpretować na różnych płaszczyznach – można podejrzewać, że autor danego dzieła chciał przekazać coś odbiorcom przez zastosowanie różnych symboli czy tematów, ale można również skupić się tylko na warstwie estetycznej dzieła.
To dość często poruszana kwestia w przypadku sztuki współczesnej. Wiele osób wskazuje, że tak naprawdę nie rozumie, o co chodzi w sztuce najnowszej, która znacznie rożni się od tej sprzed wieków. Wynika to z opisanego już przekonania pochodzącego z okresu starożytnego, że artysta jest rzemieślnikiem, który ma pokazywać „prawdziwy świat”.
Jednak dzisiejsze koncepcje zakładają, że sztuki tak naprawdę rozumieć nie trzeba i to nie o rozumienie tutaj chodzi. Wynika to z prostego faktu, że sztuki po prostu nie da się czasami zrozumieć. Współczesne dzieła są pod tym względem najbardziej „otwarte” na różnorodne interpretacje, więc w tym przypadku wspomniane już pytanie „co artysta miał na myśli?”, tak naprawdę nie ma racji bytu. Lepiej zamiast tego zadawać sobie takie pytania jak:
- Co dane dzieło sztuki dla mnie znaczy?
- Jak reaguję na dane dzieło sztuki?
- Z czym dzieło mi się kojarzy?
Poprzez zadanie sobie tych właśnie pytań można samemu poszukiwać znaczenia danych dzieł sztuki, które mogą zmusić nas wtedy do przemyślenia różnych kwestii, mogą wywołać u nas określone uczucia, zachęcić do zmiany postrzegania rzeczywistości.
To właśnie w tym upatruje się głównego celu sztuki, który jest możliwy do osiągnięcia dla każdego odbiorcy – niezależnie od tego, czy ma on doświadczenie w tej właśnie dziedzinie, czy też podejmuje się interpretacji po raz pierwszy.
Interpretacja sztuki to nic trudnego!
Zatem najważniejsze w interpretowaniu sztuki to zdanie sobie sprawy z tego, że tak naprawdę nie istnieje żadna poprawna interpretacja i to my tworzymy ją samodzielnie. W tym celu wystarczy zapoznać się z dziełem, przyjrzeć mu się z bliska, zacząć rozmyślanie nad tym, czym jest owo dzieło i jakie wywołuje w nas uczucia. W ten sposób sztuka daje nam również coś od siebie – pozwala na wzbogacenie, urozmaicenie życia.
W interpretacji dzieła sztuki nie ma nic trudnego. Każdy sposób interpretowania jest dobry, ponieważ w rzeczywistości nie istnieją żadne precyzyjne wskazówki dotyczące tego, jak należy to robić. To, w jaki sposób odczytujemy dzieło sztuki, zależy tylko i wyłącznie od nas!